کنتاکتور

کنتاکتور(contactor)

کنتاکتور یک کلید مغناطیسی قطع و وصل بوده که یکی از مهمترین اجزای مدارهای قدرت و فرمان را تشکیل می دهد. کلید الکترومغناطیس، قطع و وصل کننده مدارات قدرت می باشد که برای تحریک و انجام کار، از نیروی الکتریکی و مغناطیسی بهره می برد.
کلیدهای مختلف در صنعت برق توسط نیروی محرک دستی، مدارات قدرت را قطع و وصل می کنند در صورتی که کنتاکتور این عمل را توسط نیروی الکتریکی یا همان مدار فرمان انجام میدهد. بعبارت دیگر کنتاکتور واسطی بین مدار قدرت و فرمان می باشد.
موارد استفاده از کنتاکتورها امروزه در ماشین الات صنعتی بسیار گسترده می باشد، چه بسا راه اندازی تجهیزات صنعتی و کنترل سیستم های اتوماسیون بدون کنتاکتور میسر نخواهد بود، بنابراین کنتاکتور یکی از ملزومات اصلی در صنعت بشمار می رود.
مزایای استفاده از کنتاکتورها

1. کنترل و فرمان از راه دور کنترل می شود.
2. مصرف کننده میتواند از چند محل کنترل شود.
3. امکان طراحی مدار فرمان اتوماتیک برای مراحل مختلف کار مصرف کننده وجود دارد.
4. سرعت قطع و وصل کلید زیاد و استهلاک آن کم است.
5. حفاظت مطمئن تر و کامل تری دارند.
6. عمر موثرشان بیشتر است.
7. هنگام قطع برق، مدار مصرف کننده نیز قطع می شود و به استارت مجدد نیاز پیدا می کند و در نتیجه از خطرات وصل ناگهانی دستگاه جلوگیری می کند.

نکته مهمی که باید در نظر داشت آنست که کنتاکتورها به تنهایی هیچ نوع حفاظتی در مقابل جریان اضافه و اتصال کوتاه ندارد. بنابراین، باید برای این نوع حفاظت در مدارات از بیمتال، کلیدهای حفاظتی و فیوز استفاده شود.
کنتاکتور از سه قسمت اصلی بویین، تیغه های قدرت و تیغه های فرمان تشکیل میشود. تیغه های قدرت در حالت عادی باز بوده و تیغه های فرمان به دو صورت باز و بسته (N.O و N.C) یا همان در (حالت عادی باز و در حالت عادی بسته) و زمانی که به دوسر بویین ولتاژی وصل شود، بویین تحریک شده و باعث عمل نمودن کنتاکتور می شود یعنی تیغه ها عکس حالت نرمال خود می شوند.در شکل1-1 ساختمان کلی یک کنتاکتور را مشاهده می کنید.


شکل1-1:شکل ساختمانی یک کنتاکتور

اجزای داخلی کنتاکتورها:
قسمت های مختلف کنتاکتور عبارتست از :
1. محفظه یا قاب
2. پایه
3. قاب سیم پیچ
4. پوشش و حامل کنتاکت ها
5. اهن ربا
6. حلقه نگهدارنده هسته ی اهنی ثابت
7. کنتاکت ثابت
8. کنتاکت متحرک
9. پیچ ترمینال
10. سیم پیچ
11. فنر
12. پوشش فوقانی

 مشخصات فنی کنتاکتور

کنتاکتورها در ابعاد مختلف و برای کار با ولتاژها و جریان های مختلفی ساخته می شوند برای استفاده صحیح از یک کنتاکتور باید به مشخصات فنی آن توجه نمود. روی بدنه هر کنتاکتور برخی از مشخصات فنی آن درج می شود ( شکل 1-2)، برخی از این موارد عبارتند از:
Ui: ولتاژعایقی
Ue: ولتاژ نامی تیغه های کنتاکتور
Uc: ولتاژ نامی بویین
Ith2: جریان مجاز دائمی
Ith1: جریان مجاز به ازای یکبار قطع و وصل دائمی کنتاکتور در هفته
Ith: جریان مجاز به ازای یکبار قطع و وصل کنتاکتور در طول شیفته کاری
A1,A2: بویین کنتاکتور یا قسمت فرمان دهنده سیم پیچ
مفهوم علائم و اعداد روی کنتاکتور
1L1,3L2,5L3: در قسمت بالای کنتاکتور، مشخصه ی سه فاز ورودی می باشد.
2T1,4T2,6T3: در قسمت پایین کنتاکتور، مشخصه ی سه فاز خروجی می باشد.
NO,NC: نشان دهنده ی کنتاکتهای باز و بسته ی فرمان می باشد.
اعداد3 و4: در کنتاکتور نشاندهنده ی دوسر کنتاکت باز NO می باشند.
اعداد1و2: مشخصه ی کنتاکت بسته NC می باشند.


 شکل1-2: مشخصات فنی یک کنتاکتور
 
طول عمر تیغه ها

در کنتاکتورها طول عمر تیغه ها بر اساس تعداد دفعات قطع و وصل آنها می باشد و بصورت یک کد روی کنتاکتور درج می شود.
جدول1-1 کدهای مربوطه را نشان میدهد.

جدول1-1:طول عمر تیغه ها

 همانطور که در جدول1-1 مشاهده می کنید هر کد دارای یک ضریب می باشد که بیانگر تعداد دفعات قطع و وصل است. گاهی اوقات کد همراه یک عدد ذکر می شود، در این صورت باید عدد مورد نظر را در ضریب مربوط به کد ضرب نمود تا مقدار قطع و وصل بدست آید.بصورت مثال:کد E3 بر روی بدنه کنتاکتور درج شده است، برای محاسبه عمر تیغه هابر اساس تعداد قطع و وصل بدین صورت محاسبه میشودکه:3*107=30000000 نرم( استاندارد) کنتاکتورها

کنتاکتورها در پنج نرم یا استاندارد ساخته و به بازار عرضه می شوند
1. نرم های المانی VDE-DIN .
2.نرم های فرانسوی UTF-NF .
3.نرم های انگلیسی B.S .
4.نرم های کانادایی G.S.A .
5.نرم های انتشارات کمیسیون بین المللی الکتروتکنیک I.E.C

در جدول1-2 استفاده از کنتاکتور بر اساس نوع کاربردشان تقسیم بندی شده است

جدول1-2:استفاده از کنتاکتور براساس نوع کاربرد

روش استفاده از کنتاکتور
برای اینکه مدار قدرت بتواند جریان را به مصرف کننده برساند، باید بویین کنتاکتور تحریک شود. معمولا برای رساندن جریان به بویین هر کنتاکتور به جای استفاده از کلید یک پل، از شاسی استارت استفاده می شود. البته باید دقت داشت که اگر برای قطع و وصل یک مدار از شاسی استفاده شود مدار لحظه ای خواهد بود، مانند زنگ اخبارو یا دربازکن برقی اما اگر از کنتاکتور استفاده شود مدار بصورت دائم وصل می باشد. به همین دلیل از تیغه های کمکی (کنتاکت نگهدارنده) استفاده می شود. به این ترتیب که با یک بار فرمان دادن به کنتاکتور بوسیله شستی، وصل می شود یا با قطع شستی کنتاکتور قطع نمی شود. برای قطع کردن مدار کنتاکتور از شستی دیگری به نام شاسی استپ استفاده می کنیم.